Çoğu zaman yüksek bir tutku ve aşk ile başlayan romantik ilişkiler, geleceğe dair yüksek beklentilerin ve umudun oluşmasına sebep olur. İlişki kötü gitse bile çiftler, ayrılık sürecinde ve sonrasında yüksek düzeyde bir hayal kırıklığı ve hüzün hisseder. Peki ilişkiler ne zaman ve neden sonlanıyor?
Araştırmalar, ilişkilerde ayrılığın yaygın olarak üç kritik zamanda gerçekleştiğini göstermektedir. Bunlardan birincisi aşk ve tutkunun azalması ile ilişkinin daha stabil bir hal almasına bağlı olarak ilişkinin ikinci yılı; ikincisi genellikle çocuk sahibi olmanın getirdiği zorluklara bağlı olarak ilişkinin dördüncü yılı ve üçüncüsü ise çocuğun ergenlik dönemine girmesi ve bu dönemin getirdiği zorluklara bağlı olarak ilişkinin 14. yılı olarak değerlendirilmektedir.
Ayrılık aslında çiftler tarafından çoğu zaman ortak bir karar gibi değerlendirilse de araştırmalar bunun aksine işaret etmekte; ayrılığın tek taraflı olduğunu göstermektedir. Ancak ayrılığı başlatan taraf da (yazının devamında “başlatıcı” olarak adlandırılacaktır) ayrılığı kabullenen taraf da (yazının devamında “partner” olarak adlandırılacaktır) ayrıldıktan sonra benzer süreçlerden geçmektedirler. Ayrılığın da bir yas süreci olduğu ve 2 yıl boyunca ayrılığın yasının tutulabileceği; bu süreyi aşan yas süreçlerinde mutlaka tedaviye başvurulması gerektiği unutulmamalıdır.
Ayrılığın Aşamaları
Aşama 1: Kişisel Şüpheler
– Başlatıcının zihninde ilişkiye dair şüpheler oluşmaya başlar.
– İlişkiye bağlılıkta normal dalgalanmalar gözlemlenir.
Aşama 2: Dolaylı İfadeler
- Başlatıcının ilişkiye dair şüpheleri hala kişiseldir, bir başkasıyla paylaşılmamıştır.
- Mutsuzluk dolaylı bir şekilde ifade edilmeye başlanır. (Örneğin “Çoraplarını hep ortalıkta bırakıyorsun.”)
- Partnerin yorumu:
- “Başlatıcı ufak tefek meselelerle ilgili söyleniyor.”
- “Bu meseleleri zaten halletmiştik.”
- Mutsuzluk ifadelerini görmezden gelir.
- Başlatıcının yorumu:
- “Partner neden mutsuz olduğumu anlamıyor.”
Aşama 3: Dışarıya Yönelme
- Başlatıcı doyumu ilişki dışında aramaya başlar. (Örneğin; yeni bir hobi edinme, yeni arkadaşlıklar)
- Çift olarak yapılan ortak aktiviteler azalır.
- Böylelikle potansiyel yeni partnerlere erişim imkânı yükselir.
Aşama 4: Geçmişi Yeniden Yazma
- İlişkinin başında partnerini idealize eden başlatıcı, bunun tam tersini yapmaya başlar. Partnerle ilgili yalnızca olumsuz düşünceler hatırlanır. (“Yanlış bir ilişkiydi, zaten hiç başlamamalıydı”)
- Bu aşamada partnerin hala ayrılığa dair hiçbir fikri yoktur.
Aşama 5: Açık İfadeler
- Büyük ihtimalle geri dönüşün olmayacağı dönüm noktası
- Genellikle ilişki dışındaki bir insana (arkadaş veya anne) ayrılma isteği dile getirilir.
- Başlatıcı başkalarının yanında partnere saygısız davranışlarda bulunur. (Örneğin, arkadaşlarının yanında partner ile alay etmek)
- Bu davranışın altında yatan motivasyonun, partneri provoke edip ilişkiden memnuniyetini düşürmek ve ayrılığın yükünü paylaşmak olduğu düşünülmektedir.
Aşama 6: Bekar Hayatı Keşif
- Başlatıcı daha çok bekar arkadaşlarıyla takılmaya başlar.
- Yakın zamanda bir ayrılık sürecinden geçmiş bir arkadaşıyla zaman geçirmeye başlar.
- Yüzüğünü takmamakla ilgili bahaneler üretmeye başlar.
- Uzun vadeli planlar ve vaatlerden kaçınır.
Aşama 7: Harekete Geçme
- Başlatıcı, doğrudan ayrılıktan bahsetmez ama partnerde şüphe ortaya çıkaran tavırlar göstermeye başlar.
- Partneri provoke etmeyi amaçlar (Örneğin, randevu ayarlayıp gelmemek)
- Partner en sonunda farkına varmaya başlar.
- Genellikle partnerin ayrılıktan sonra başının çaresine bakabilmesi için planlar yapar. (Örneğin, yemek pişirmeyi öğretmek)
Aşama 8: Deneme
- Partnerin amacı: Sorunu çözmek
- Başlatıcının amacı: Partneri ilişkinin bitmesi gerektiğine ikna etmek
- Genellikle çiftler bu aşamada çift terapisine gelir.
Aşama 9: Ayrılık
- Başlatıcı ilişkinin sonlanmasında kararlıdır.
- Ancak yanlış vaatler verir:
- “Yalnızca ara vermek istiyorum.”
- “Sadece biraz düşünmeye ihtiyacım var.”
İlişkinin gidişatını gözlemlemek ve ileri aşamalara gelmeden erken müdahale için terapiye başvurmak oldukça değerlidir. Bu hamle, ilişkide karşılıklı olarak yapılan hataların önlenmesine katkı sağlayacaktır.
Referans:
Vaughan, D. (1990). Uncoupling: Turning points in intimate relationships. Oxford University Press.
