Yas, bir kayıp ya da değişim sonrasında yaşanan duygusal, bilişsel, davranışsal ve fizyolojik bir tepkidir. Kayıp, ölüm, boşanma, iş kaybı, göç etmek gibi birçok yaşam olayı yas sürecini tetikleyebilir. Yas süreci, herkes için farklıdır ve süreleri değişkendir. İnsanların hayatında zorlu bir dönem olmakla birlikte; acı, üzüntü, kızgınlık, inkar ve suçluluk gibi çeşitli görünümleri olabilir.
İnsanlar bir kayıp karşısında derin bir üzüntü hissedebilirler çünkü kayıp, insanların hayatında çok önemli bir değişikliktir. Özellikle yakın birinin ölümü, insanların hayatında büyük bir boşluk ve kayıp yaratabilir. Bu, yaşayan kişinin günlük hayatını, rutinlerini ve ilişkilerini etkileyebilir.
Ayrıca, ölümle ilgili üzüntü, insanların kendilerini güvende hissetme ihtiyacını da olumsuz anlamda etkileyebilir. Kendi hayatlarının kırılganlığını ve ölümlülüğünü hatırlatabilir, bu da kaygı, korku ve belirsizlik hisleriyle birlikte üzüntüye neden olabilir.
Üzüntü, aynı zamanda insanların kaybı kabul etmesini, acılarını ifade etmesini ve kayıpla başa çıkmasını sağlayan bir duygudur. Bu duygu; nsanların kayıpla yüzleşmelerine, acılarını işlemelerine ve zamanla iyileşmelerine yardımcı olabilir.
“Yas, hayatın bir parçasıdır. Başa çıkabilmek için, kaybı kabul etmeli ve yaşamın devam edeceği gerçeğini anlamalısınız.” –
Elizabeth Kubler-Ross
Yas Sürecinde Neler Yaşanılır?
- Yas sürecindeki kişi, kayıp veya değişimle karşı karşıya kaldığında, olayın gerçekliğini kabullenmekte zorlanabilir ve bunu inkar edebilir. Bu doğaldır.
- Kişi, kaybının veya değişimin nedenini kendinde ya da başkalarında arayabilir. Bu evrede kızgınlık, suçluluk ve utanç gibi duygular hissedilebilir. Bu doğaldır.
- Kişi zamanla ölüm gerçekliğini kabul etmeye başlar ve kaybın yarattığı duyguları hisseder. Bu evrede üzüntü, acı, hüzün ve çaresizlik gibi duygular hissedilebilir. Bu doğaldır.
- Kişi, kaybın veya değişimin gerçekliğini kabul ettiğinde, yeni bir yaşam düzeni oluşturma ve hayatına devam etme sürecine girebilir. Bu doğaldır.
- Neticede yas süreci, kişinin kendi iç dünyasında geçirdiği bir süreçtir ve herkes farklı şekillerde başa çıkabilir. Destekleyici bir aileden, arkadaşlardan, meslektaşlardan veya bir terapistten yardım alınabilir.
Kayıp ve Yas İle Nasıl Baş Edilir?
Kayıp ve yas süreci herkes için kendi parmak izleri gibi biricik bir deneyimdir. Herkesin başa çıkma yolları farklıdır. Ancak bazı yaygın önerileri değerlendirmek de faydalı olacaktır.
- Kendine izin ver: Kaybın veya değişimin yarattığı duyguları hissetmeye ve kendine izin vermeye çalış. Üzüntü, kızgınlık, suçluluk, çaresizlik, hüzün gibi duygular normaldir ve bu duyguları bastırmak yerine kabul etmek, yaşamak ve ifade etmek daha sağlıklıdır.
- Kendine zaman tanı: Yas süreci uzun bir süreç olabilir ve herkes için farklıdır. Kendine zaman tanıyarak, duygularını yaşama, anlama ve kabul etme sürecinde kendine yardımcı olabilirsin.
- Kendine bak: Kendine iyi bakmak ve kendine özen göstermek, yas sürecinde sağlıklı kalmak için önemlidir. Düzenli uyku, beslenme, egzersiz, meditasyon, inançların doğrultusunda ibadet etmek ve dinlenme teknikleri, kendine iyi bakmanın yollarından birkaçıdır.
- Kendine destek bul: Yas sürecinde kendine destek bulmak, duygularını ifade etmek ve paylaşmak için önemlidir. Aile, arkadaşlar, meslektaşlar, bir destek grubu veya bir terapist gibi kişilerden yardım almak faydalı olabilir.
- Bir kayıp yaşadığında kalbinde derin bir keder hissedebilirsin. Tıpkı senin gibi yas sürecinden geçen diğer insanlarla birlikteliğin iyileştirici gücünü hissedebilmek için psikoloğun yönettiği Kayıp ve Yas Topluluk Kanalını ziyaret edebilirsin. Seninle benzer süreçlerden geçen insanlarla paylaşımda bulunabilirsin. Kendini yalnız hissetmediğin bir dünyaya dahil olmak için: Tıkla.
- Kabullenme sürecine odaklan: Yas süreci sonunda kabullenme sürecine gelme aşamasına gelir. Bu aşamada, yeni bir normal yaratmak ve hayatına devam etmek için çaba sarf ederken, geçmişte olanları hatırlamak ve hatırlatmak önemlidir.
- Kendine hedefler belirle: Yas sürecinde, kendine küçük hedefler belirleyerek, hayatına devam etmek için kendine bir motivasyon kaynağı sağlayabilirsin.
Kayıp ve yas süreci zorlu bir dönemdir, ancak destek ve zamanla, sağlıklı bir şekilde yaşanılabilir.
Yas Tutan Birine Nasıl Yardımcı Olabilirim?
Yas tutan birine nasıl davranılacağı, kişinin yakınlığına ve kaybının ciddiyetine göre değişebilir. Ancak genel olarak yas tutan kişilere yardımcı olmak ve destek vermek için aşağıdaki davranışları bir rehber olarak düşünebilirsiniz.
- Yas sürecinde olan kişinin duygularını ifade etmesine izin vermek ve onları dinlemek önemlidir. Karşınızdaki kişinin anlattıklarını dikkatle dinleyin ve duygularına empati gösterin.
- Dinlemek harika bir destek olma şeklidir. Eğer sözlerinizle destek olmak isterseniz; yas tutan kişinin duygu ve düşüncelerini ifade edebilmesi için orada olduğunuzu ifade edebilirsiniz. Bu noktada; yası küçümsemekten veya kıyaslamaktan, acısını hafifletmek için yoğun bir çabaya girmekten ya da konuşurken konuyu kapatmaktan geri durmalısınız.
- Yas tutan kişiye duygusal destek vermek kadar (eğer bir sakıncası yoksa) fiziksel destek vermek de oldukça iyi olabilir. Omuz vermek, elini tutmak gibi fiziksel temaslarla destek olabilirsiniz. Ancak bu tür temasların küçük, nazik bir izin sonrasında yapılması tavsiye edilebilir.
- Yas sürecinde olan kişinin ihtiyaçlarına özen göstermek önemlidir. Bu ihtiyaçlar arasında, yemek yeme, temizlik gibi günlük işler de yer alabilir. Eğer kişi kendi ihtiyaçlarını gidermekte zorlanıyorsa destek olmayı teklif edebilirsiniz. Bu ihtiyaçları karşılayabilmek için birlikte bazı yollar bulabilirsiniz.
- Yas sürecindeki kişiye, profesyonel yardım almanın faydaları hakkında bilgi verebilir ve bu konuda yönlendirerek destek olabilirsiniz. Unutmayın, psikolojik destek gönüllülük gerektirir. Eğer teklifiniz reddedilirse zorlamayın ya da ısrar etmeyin. Eğer isterse yardımcı olmak için orada olduğunuzu ifade etmeniz yeterlidir.
- Yas sürecinin süresi ve nasıl yaşantılandığı kişiden kişiye göre değişebilir ve bazen zaman alabilir. Kişiye sabır ve anlayış göstermeniz yapabileceğiniz en değerli şey olabilir.
