Gece Yeme Sendromu Nedir?

Gece yeme sendromu, sabahları iştahsızlık durumu, akşam aşırı yeme, uykudan uyanma sonrası gece yemeleri ve uykusuzluğun da eşlik ettiği bir yeme bozukluğudur. Gece yeme sendromu (GYS), teşhis ve istatistik kılavuzunda (DSM) (IV) “başka türlü adlandırılamayan yeme bozukluğu” olarak sınıflandırılmıştır. Tıkınırcasına yeme sendromu, GYS ile karakterize gelişirse hastalık adı altında bir yeme bozukluğu olarak değerlendirilmesi kabul edilmiştir. Ulusal Ruh Sağlığı Enstitüsü’ne göre GYS, nüfusun tahminen %1,5 oranında etkilemektedir. Erkeklerde ve kadınlarda eşit olduğu görülmüştür. Gece Yeme Sendromu sıklıkla obezite ve depresif ruh hali ile ilişkili olmaktadır.

Tıkınırcasına Yeme Sendromu ile Gece Yeme Sendromu Aynı Mıdır?

Temelde, GYS’li bireyler genellikle tıkınırcasına yiyor da olsa, GYS tıkınırcasına yeme bozukluğu ile aynı şey değildir. Tıkınırcasına yeme bozukluğuna sahip bireyler günün farklı saatlerinde fazla porsiyonlarda besin tüketirken, GYS’li bireyler günlük tüketecekleri besinlerin büyük bir kısmını gece yemeyi tercih ederler. Fakat tıkınırcasına bir yeme durumu söz konusu olmayabilir. GYS’li bireyler, kendi yeme kontrolünü sağlayamadıklarını düşündüklerinden suçluluk psikolojisine girerler. GYS de olan başka bir durum ise gece yenen yiyeceklerin genellikle yüksek kalorili ve sağlıksız içeriğe sahip olmasıdır. Yeme olayı, genelde buna şahit olacak diğer bireylerden gizli olarak gerçekleştirilir. Bu bireyler günlük tüketecekleri kalorinin %25’ini veya daha çoğunu akşam öğününden sonra tüketir.

Gece Yeme Sendromunun Nedenleri Nelerdir?

Gece yeme sendromunun nedenleri şunlardır;

  • Obezite
  • Stres ve depresyon
  • Kalitesiz uyku
  • Hormonal nedenler (leptin direnci, insülin direnci, troid vs.)
  • Uykusuzluk
  • Dengesiz ve düzensiz bir diyet
  • Diyabet
  • Özgüvenin düşük olması
  • Kan şekerinde ani oynamalar gibi sebeplerden dolayı gece yeme sendromu yaşanmaktadır.

Gece Yeme Sendromu ve Obezite

Gece yeme, kilo durumu gözetmeksizin bütün bireylerde görülebilecek bir durumdur. Gece yeme, obeziteye neden olan unsurlardan biridir. GYS ile görülen uykusuzluk ve/veya uykudan uyanma gibi problemler de kilo alımına sebep olabilir. Gece yeme sendromu varlığı ve BKİ (beden kütle indeksi) yüksekliği birbirini besleyen durumlardır. Fakat gece yeme sendromu olan herkes obez olacak diye bir durum söz konusu değildir. Özellikle bir yanılgı olan, kilosu fazla olmayan GYS’li bireylerde gece yemek yemeyi sorun olarak görmeme düşüncesi vardır.

Gece Yeme Sendromu ve Diyabet

Gece yeme sendromunun, diyabeti olan kişiler arasındaki oranı %3.4’tür. Bunun nedeninin akşam öğününden sonra insülinin salınması ve iştah artması ile ve/veya gece hipoglisemiye girme korkusu ile ilişkili olduğu düşünülmektedir.

Gece Yeme Sendromu ve Stres

GYS’nin nedenlerine bakıldığında bu sendromda en etkili olan stres faktörüdür. Stres, yeme ataklarını tetiklemektedir. Özellikle stres seviyesinin yüksek olduğu durumlarda GYS’nin görüldüğü saptanmıştır. Bireyin stresin nedenlerine bakılıp çözüme ulaştırıldığı veya stresli bir ortam varsa o ortam terk edildiğinde GYS’nin gerilediği görülmüştür. Bir çalışmada GYS’li bireylerde kortizol (stres hormonu) seviyesinin daha yüksek olduğu görülmüştür. Stres anında genellikle 8 – 2 saatleri arasında salgılanan stres hormonları, genelde geceleri salgılanan uyku döngüsünden sorumlu melatoninin etkinin baskılandığını göstermiştir.

Gece Yeme Sendromunun Tanı Kriterleri Nelerdir?

Gece yeme sendromu, haftada en az iki kez yemek için uykudan uyanma kriterine ek olarak, aşağıdaki belirtilerden en az üçünün olmasıyla karakterize edilir:

  • Akşam yemeği ile uyku saati arasında kuvvetli bir yeme isteği,
  • Sabah saatlerinde iştahsızlık,
  • Uykusuzluk ve uykusuzluğun kronik olması,
  • Genel bir depresif ruh halinin olması ve akşam saatlerinde psikolojik olarak kötü hissetme,
  • Uyumadan önce yemek yenilmesi gerektiğine dair inancın oluşması.

Gece Yeme Sendromunda Tedavi Türleri Nelerdir?

Tedavi olarak gece yeme sendromunda farmakolojik olan ve farmakolojik olmayan tedavi çeşitleri mevcuttur.

Bunlar;

  • Serotonin gerialım inhibitörleri (SSGI),
  • Topiramat,
  • Bilişsel davranış terapisi,
  • Gevşeme terapisi,
  • Işık terapisidir.

Bu tedavi yöntemleri arasında bilişsel davranış terapisine yönelik uygulamalarının, GYS atak ve semptomların gerilemesinde etki oranı yüksek sonuçlar elde edildiği görülmüştür.

Gece Yeme Sendromunun Tedavisinde Bilişsel Davranış Terapisi Nedir?

Bilişsel Davranış Terapisi’nin (BTD), GYS’ deki en önemli üç hedefi, vücut metabolizmasında yeme faktörüne bağlı bozulmayı düzenlemek, yanlış beslenme alışkanlıklarını düzeltmek, gece yeme ile uyku durumu bağlantısını kesmektir. GYS bir yeme davranış bozukluğudur. Bu noktada kişinin beslenme düzenin detaylı bir şekilde sorgulanmalıdır. Bir çalışmada, akşam öğününden sonra tüketilen besinlerin alınan karbonhidrat oranı (%70), gün içerisinde tüketilen besinlerin karbonhidrat oranından (%47) fazla olduğu görülmüştür. Diğer bir çalışmada ise kişilere farklı içerikte besinler sunulmuş ve karşılığında seçilen besinler genellikle karbonhidrat içeriği yüksek olan besinler ve şekerli yiyecekler olduğu görülmüştür. Özellikle olumsuz duyguların oldukça yoğun hissedildiği durumlarda kişiler, besinleri bir çözüm olarak görmektedir. Besinlerin, duygu durumlarını düzeltebileceğine inanmaktadırlar.

BDT’nin temel bileşenleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir;

1)Gece Yeme Sendromu ve sağlıklı beslenme hakkında psiko-eğitim,

2) Yeme düzeninin değiştirilmesi adına planlar,

  • Günlük besin tüketim kaydı tutulmalıdır.
  • Kişi kendini takip etmelidir.
  • Bir diyetisyen tarafından hazırlanan kişiye özel bir beslenme programı hazırlanmalı ve düzenli olarak uygulanmalıdır.
  • Beslenme programındaki ara/ana öğünler özenli bir şekilde tüketilmelidir.
  • Dış uyaranlara karşı kontrolünü sağlanmalıdır.
  • Aşamalı olarak sabahları besin tüketimi arttırılmalıdır.
  • Akşam saatlerinde besin tüketimi azaltılmalıdır.
  • Uyumadan önce ve/veya uykudan uyanma durumunda besin tüketim ihtiyacı oluşuyor ve besin tüketmeden uykuya geçilemiyorsa az porsiyon olacak şekilde içeriği uygun bir besinin tüketimi yapılmalıdır.
  • Gece besin tüketimi oluyorsa yatılan odadan çıkılmalı ve yatılan odada herhangi bir yiyecek
  • bulundurulmamalıdır.

3) Gevşeme ve nefes egzersizleri,

3) Sağlıklı ve kaliteli bir uyku düzeni sağlamak,

4) Bilişsel yeniden yapılandırma,

  • Beslenme ve besinin anlamı
  • Uyku ve uykusuzluk durumu
  • Depresif bulgular

5) Fiziksel aktiviteye özen gösterilmesi

6) Maddi ve/veya manevi sosyal destek oluşturmak

7) İlaç tedavisi

Gece Yeme Sendromuna Dair Beslenmenin Planlanması Nasıl Olmalıdır?

Gece yeme sendromu, tek bir tedavi yöntemi ile çözüme kavuşturulamamaktadır. Bu durumdaki bireylere multidisipliner yaklaşım gerekmektedir. Kişinin fiziksel ve ruhsal durumuna ilişkin teşhisler yapıldıktan sonra bir diyetisyen, bir psikolog ve /veya psikiyatrist gibi diğer sağlık profesyonelleri ile bilgi akışı sağlanarak tedavi edilmesi doğru bir yaklaşım olacaktır.

Teşhisin konulma aşamasında beslenme uzmanı tarafından besin tüketim kaydı değerlendirilir. GYS’li bireylere yanlış beslenme alışkanlıklarını değiştirmeleri ve sağlıklı beslenmeye dair nasıl bir tutum sergilenmesi gerektiği hakkında bilgilendirmeler yapılarak bireye özel bir beslenme planı oluşturulur. Beslenme planı bireyin tüketim durumuna bakarak güncellenir ve devamlı takip edilir. Duruma göre günlük alınması gereken kalori, sabah gün içerisine düzenli bir şekilde dağıtılıp, akşam ve gece tüketilen besinlerin, enerji miktarında azalma yapılır.

Beslenme Tavsiyeleri Nelerdir?

GYS’li kişilerin beslenme programında çok keskin çizgiler olmamalıdır. Aksi takdirde yemeye daha da azmettirici veya caydırıcı durumlar oluşabilir. Uyumadan 3 saat öncesinde içeriği uygun olacak bir ara öğün yapılmalıdır. İçeriğin uygun olması ve verilen ara öğünün düzenli bir şekilde her gün yapılması, gece yemelerini durdurabilmek adına oldukça önemlidir. Bu öğünün içeriği karbonhidrat ve protein bileşiminden oluşan, kan şekerini dengede tutacak bir öğün olmalıdır.

Örneğin; Bir porsiyon meyve ve 200 ml bir bardak süt veya 1 porsiyon meyve 4 yemek kaşığı yoğurt olabilir. Harici olarak kalorinin düşük olması, su içeriğinin fazla olması, lif bulunması sebebiyle marul, salatalık, roka, maydanoz gibi yeşil renkteki sebzeler tüketilebilmektedir. Yasaklamalar yerine aşama aşama olması gereken yeme davranışına eğilim yaratmak oldukça önemlidir.

Sizlerde aynı durumları yaşıyorsanız mutlaka bir doktora başvurunuz. Beslenme kısmının değerlendirildiği noktada Evimdeki Psikolog ile sizlere yardımcı olmak ve şifa bulmanızı sağlamak amacıyla burada bulunmaktayım.

Diyetisyen Aslıhan Taşpınar

Kaynakça

1.Orhan F. Ö., Tuncel D. Gece Yeme Bozuklukları. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 2009; 1(2): 132-154.

2. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi / Cilt: IX / Sayı: 2 / sf. 1-16 DOI: 10.13114/MJH.2019.472

3. Allison KC, Lundgren JD, O’Reardon JP, Geliebter A, Gluck ME, Vinai P, Mitchell JE, Schenck CH, Howell MJ, Crow SJ, Engel S, Latzer Y, Tzischinsky O, Mahowald MW, Stunkard AJ. Proposed diagnostic criteria for night eating syndrome. Int J Eat Disord. 2010 Apr;43(3):241-7. doi: 10.1002/eat.20693. PMID: 19378289; PMCID: PMC4531092.

4. https://www.webmd.com/mental-health/eating-disorders/binge-eating-disorder/what-is-night-eating-syndrome

5. Çakmak, A., & Demir, A. (2012). Gece Yeme Sendromu. Beslenme ve Diyet Dergisi, 40(3), 259–265.

6. Allison KC, Crow SJ, Reeves RR, West DS, Foreyt JP, DiLillo VG, et al. Binge eating disorder and night eating syndrome in adults with type 2 diabetes. Obesity 2007;15(5):1287-1293.

7. Salman EJ, Kabir R. Night Eating Syndrome. 2022 Sep 14. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan–. PMID: 36251825.

8. Walter Milano, Michele De Rosa, Luca Milano, Anna Capasso, Night eating syndrome: an overview, Journal of Pharmacy and Pharmacology, Volume 64, Issue 1, January 2012, Pages 2–10,

9. O’Reardon J. P., Peshek A. & Allison K. C. (2005). “Night Eating Syndrome: Diagnosis, Epidemiology and 

10. Manni R, Ratti MT, Tartara A. Nocturnal eating: prevalence and features in 120 insomniac referrals. Sleep 1997;20(9):734-738.

11. Management”. CNS Drugs 19 (2005) 997-1008.

12. Rand CS, Macgregor AM, Stunkard AJ. The night eating syndrome in the general population and among postoperative obesity surgery patients. Int J Eat Disord. 1997 Jul;22(1):65-9. doi: 10.1002/(sici)1098-108x(199707)22:1<65::aid-eat8>3.0.co;2-0. PMID: 9140737.

13. Allison K. C. & Tarves E. P. (2011). “Treatment of Night Eating Syndrome”. Psychiatr Clin North Am 34/4 (2011) 785-796.

14. Zwaan M, Roerig DB, Crosby RD, Karaz S, Mitchell JE. Nighttime eating: a descriptive study. Int J Eat Disord 2006;39(3):224-232.

15. Birketvedt GS, Florholmen J, Sundsfjord J Osterud B, Dinges D, Bilker W, et al. Behavioral and neuroendocrine characteristics of the night-eating syndrome. JAMA 1999;282(7):657-663.

16. Allison KC, Stunkard AJ, Thier SL. Overcoming Night Eating Syndrome: A Step-by-step Guide to Breaking the Cycle. Oakland: New Harbinger Publication; 2004.