Gaslighting son zamanlarda çok sık duyduğumuz, herkesin bir dönem maruz kaldığını düşündüğü duygusal bir istismar türüdür. Türkçe adıyla psikolojik veya duygusal manipülasyon anlamına gelmektedir. Psikolojik manipülasyon veya duygusal istismar dediğimizde aklımıza direkt romantik ilişkiler gelir. Fakat sadece romantik ilişkilerde değil; işte, ailede, arkadaşlıklarda da psikolojik manipülasyon örneklerini görebiliriz.
Gaslighting Nedir?
Gaslighting, aslında 1940’lı yıllarında çekilen bir film adıdır. Filmde, eşini delirdiğine ikna etmek için onu manipüle eden bir kocanın yaptıkları yer almaktadır. İnsanlar da bu şekilde karşılarındakini manipüle edip, psikolojik baskı uygulamaya çalışırlar. İnsanlar bu şekilde bilerek veya bilmeyerek karşı tarafı manipüle etmeye çalışır ve karşı tarafın gerçeklik algısını bozmayı veya değiştirmeyi amaçlarlar. Bunu yaparlarken istedikleri şey ise, karşı tarafın kendileri gibi düşünmesini sağlamak, fikirlerini kabul ettirmek, doğru bildiğine ikna etmek, sanki karşı taraf için en doğrusunu düşünüyormuş gibi göstermeye çalışmaktır. Manipüle edilen taraf ise kendi iradesi ve bilgisinden bağımsızdır, isteğinin dışında yönlendirmeye ve etkilenmeye açık bir haldedir. Böylece, bağımlı hale gelmeye, değersiz ve suçluluk duyguları yaşamaya, çaresizlik duygusunu deneyimlemeye, tehdide ve yalana da maruz kalmaya yatkın bir durumda olur. Bu durum “Psikolojik İşkence” olarak da adlandırılır.
Gaslighting, romantik ilişkilerde sıklıkla erkek tarafından kadına uygulanan bir istismar yöntemidir. Fakat dominant yapıdaki kadınlarda da erkeğe karşı uygulandığı görülebilmektedir.
Gaslighting uygulayan kişi, uyguladığı gaslighting teknikleri ile karşısındaki kişinin zamanla kendisinden şüphe duymasına yol açar. Gaslighting mağdurların yaşadığı en belirgin özelliklerden birisi kendinden şüphe edilmesidir. Gaslighting mağdurları maruz kaldıkları psikolojik manipülasyon için kendilerini sorumlu tutarlar veya karşılarındaki kişi tarafından bu şekilde düşünülmesine zorlanırlar. Bundan dolayı, yaşanan bu psikolojik işkencenin ardından mağdurlar en sonunda kendilik algısını, kimlik duygusunu ve öz saygısını yitirme noktasına gelebilirler.
Gaslighting, istismarcıların kurbanlarının tüm özelliklerine hatta günlük hayatın küçük ayrıntılarına ilişkin algılarını çarpıtarak realitelerini ihlal eden bir duygusal manipülasyon tekniğidir. Kendi gerçekliklerini kendi duygusal ihtiyaçlarına göre manipüle etme ve şekillendirme gayretindedirler. İstismarcılar partnerlerini, sadakatsizliklerine dair gerçek olmayan durumlara bile ikna etme çabasındadırlar. Bu tür duygusal manipülasyonlar kurbanda kafa karıştırıcı bir etkiye neden olmaktadır. Bu durum kurbanın gerçeklik algısını bozduğu ve ruh sağlığını olumsuz etkilediği için bir istismar yöntemi olarak kabul edilir.
İkili İlişkilerde Duygusal Manipülasyon Teknikleri
Gaslighting uygulayan kişiye gaslighter denilmektedir. Gaslighter, kurbanını yoğun bir eleştiriye maruz bırakır, kendi bakış açısına rıza göstermesini sağlar. Böylece kurban üzerinde kontrol sağlamış olur ve bunu sürdürür. Gaslighter, sağladığı otorite ile mağdurun kendisine olan güvenini bir uydurma, aldatma ve manipülasyon stratejisi şeklinde kullanmaktadır. Gasligihter’ın manipüle ederken kullandığı bazı baskı odaklı ve itaat ettirici cümleler şöyledir: ‘Bu senin iyiliğin için’, ‘Bak bana yine ne yaptırdın ki zaten bu senin suçun’ , ‘Sen böyle davranmasaydın bu gerginlik hiç olmayacaktı’.
Gaslighting dediğimiz duygusal manipülasyonun ayırt edici özelliği, bunu uygulayan kişilerin sadece mağduru kontrol etmesi ya da ilişkisinin kendi istediği şekilde gitmesine dair yaptığı yönlendirme değil; aynı zamanda onun kendisiyle aynı fikirde olmasını da gaslighting teknikleri ile sağlamasıdır. Gaslighting tekniklerinde öncelikle uygulanan yöntemlerden birisi, mağdurun susturulması ve onun yanlış olduğuna inandığı bir ortamın oluşturulmasıdır. Mağdur bu durumu onaylamasa da veya fark etmese bile kabul eder. Çünkü kabul etmekten başka bir seçeneği olmadığı düşüncesine kapılır ve gerçekleştirilen istismarın temel bir özelliğidir. Gaslighter, duygusal olarak manipüle ettiği ilişkisinden elde ettiği güç ve ortaya çıkan otoriter motivasyonu ile beslenmektedir.
Gaslighting uygulayan kişiler manipülatif yönlerinden dolayı çok rahat yalan söylerler. Söyledikleri yalanı sürdürürler, hikayeyi asla değiştirmezler. Bu durumda kurban kendinden şüphe etmeye başlar. Yalanı kanıtlansa bile bu onlar için yeterli olmaz. Bu sebeple o yalana inanmayı tercih ederler. Düşünün; çok güvendiğiniz, değer verdiğiniz birisi olunca bunun aksini yapmak zor gelebilir.
Gaslighting uygulayan kişiler sürekli itiraz ederler. Psikolojik işkenceye maruz kalan kurbanlar manipüle edildiklerini fark etmeye başladıklarında bu onlar için kolay olmayacaktır. Çünkü gaslighting uygulayan istismarcılar asla bunu kabul etmeyecek ve ikna etmek için elinden geleni yapacaklardır. Olayları sorguladıkları zamanlarda yine aksini iddia edeceklerdir.
Gaslighting uygulayan kişiler dedikoduyu ve söylentiyi bir yöntem olarak uygularlar. Kurbanı manipüle edebilmek için, manipüle etmeye çalıştığı kişinin çevresinde arkasından konuşurlar. Bunun amacı kendileriyle ilgili bakış açıyı geliştirmektir.
Gaslighting uygulayan kişiler tepki görmeyi sevmezler. Tepki gördüklerinde kurbanı önemsizleştirecek hamleler yaparlar. Örneğin; duygu ve düşüncelerini önemsizleştirirler: ‘Çok kırılgansın’, ‘Ne desek hassaslaşıyorsun’, Çok fazla tepki veriyorsun’, ‘Sakin biri değilsin’ benzeri cümleler kullanırlar. Gaslighting mağdurları ise bu cümleler karşısında kendilerinde hata ararlar ve şüphe duymaya başlarlar. Ayrıca etraflarında kendilerine inanacak fazla kişiyi de bulamazlar. Çünkü yukarıda bahsettiğim gibi “gaslighter”lar ilk önce ortamı şekillendirirler. Kurbanın yakınlarını da buna alıştırırlar; yani yakınları da manipüle olmuştur. Bu yüzden kurban, bir yakınına anlatsa da kabul görmeme ihtimali vardır.
Peki Siz İlişkinizde Gaslighting Kurbanı Mısınız?
Bir ilişki içerisinde sürekli kusurlarınızdan bahsediyorsa, kendinizi sürekli güvensiz ve belirsizlikte hissediyorsanız, sanki ince bir ip üzerinde yürüyor gibiyseniz, sürekli yanlış bir şey yapıyormuş gibi düşünüyorsanız, kendi değerinizi sorguluyorsanız, kontrol ediliyor gibi hissediyorsanız, sürekli onaylanmaya ihtiyaç duyuyorsanız, ilişkinin içinde yalnızlık çekiyorsanız mutlaka sorgulayın; gaslightinge uğruyor olabilir misiniz? Bunu anlamak için internette bulabileceğiniz gaslingting testini de uygulayabilirsiniz.
Kaynakça
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2041946
