EMDR Terapisi, Francine Shapiro tarafından geliştirilmiş, açılımı Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme olan terapi yöntemidir.
EMDR Terapisi “kısa süreli terapiler” grubunda bulunmaktadır ve Adaptif Bilgi İşleme Modeline göre çalışır. Bu modele göre zihnimize giren bilgiler bir işlemleme sürecinden geçer ve sağlıklı bir şekilde diğer anılarla nöral ağlar kurarak bir bütün oluşturur. Bir yapboz hayal edin, o yapbozda tüm parçalar birbiri ile uyumludur ve bir yere yerleştirebilirsiniz. Fakat bir parça hayal edin, hiçbir yere uyumlu değil ve fazlalık olarak kaldı, o zaman o parçayı şekillendirerek yapbozun bir parçası haline getirmek gerekir ki bütünlük oluşsun. Travmatik yaşantılar da buna benzer. Gün içerisinde yaşadığımız olaylar zihinde işlemleme sürecini tamamlar ve bir bütünün parçası olarak diğer anılara bağlanır, öğrenme gerçekleşir ve yaşamımız için işlevsel bir bilgi haline gelir.
Travmatik yaşantılar ise yapbozun uyumsuz parçası gibidir ve zihinde işlemlenemez. Bu travmatik yaşantılar sağlıklı şekilde zihinde depolanmadığı için kişiyi yaşamı boyunca tetikleyebilir. Travmalar depolanırken imaj (görüntü, ses, koku vs.), düşünce, duygu ve beden duyumları ile birlikte, deneyimlendiği haliyle depolanır. Bu yüzden, travmatik yaşantılar hatırlandığı zaman bu dört kanal birden uyarılır ve kişinin rahatsızlık derecesi artar. Ve travmatik yaşantıyla ilişkili herhangi bir tetikleyici ile karşılaşıldığında da aynı duygular ortaya çıkar. Bu tetiklenmeler de kişilerde depresyon, obsesif kompulsif bozukluk, panik atak, fobiler gibi bir çok bozukluğa veya değersizlik, yalnızlık, yetersizlik, özgüvensizlik gibi işlevsiz düşüncelere sebep olabilir. İşte bu travmatik yaşantıları işlevsel hale getirmek ve semptomları ortadan kaldırmak için EMDR Terapisi uygulanır.
EMDR Nasıl İşler?
Uyuyan birini izlediniz mi hiç? Kişi eğer REM (rapid eye movement) uykusundaysa göz bebeklerinin hızlı bir şekilde sağa sola hareket ettiğini görmüşsünüzdür. Bu sırada beyin, gün içerisinde yaşanmış anıları işlemektedir. İşlemleme, göz bebeklerinin sağa sola hareket ederek beynin her iki yarımküresinin uyarılmasıyla gerçekleşir.
EMDR Terapisinin de işlemlenmemiş olan travmatik yaşantıları aynı şekilde uyanıkken, göz hareketleri kullanılarak işlemleyebildiği görülmüştür. Francine Shapiro gözlerin sağa sola hareket ettirilmesi ile duygularla travmalar arasındaki bağın koptuğunu ve kişinin duyarsızlaştırıldığını görmüş ve bir yöntem olarak kullanmaya başlamıştır. Gözlerin sağa sola hareket ettirilmesindeki amaç beynin her iki yarımküresinin uyarılmasıdır, bu yüzden araştırmalar yalnızca göz hareketlerinin değil bilateral uyarım sağlayan diğer uyarıcıların da kullanılabileceğini göstermiştir. Göz hareketlerine alternatif olarak dokunma, ses, titreşim gibi alternatifler de bulunmaktadır ve bunlar online seanslarda da kullanılabilecek yöntemlerdir.
EMDR Terapi Süreci Nasıl İlerler?
- Anamnez: EMDR terapisinde de diğer terapi yöntemlerinde olduğu gibi danışan ile tanışmak ve bağ kurmak en önemli adımdır. Öncelikle danışanı seansa getiren sebepler üzerinde konuşulur ve danışandan yaşam öyküsü alınır, bu sırada terapist semptomlara sebep olmuş olabilecek olayları keşfetmeye çalışır. Yani psikanalitik bir çalışma yapılır.
- Hazırlık: Terapist danışana EMDR Terapisi hakkında bilgi verir. Daha sonra danışanla birlikte bir terapi hedefi belirlenir ve terapide çalışılacak anılar için bir havuz oluşturulur. Yani EMDR Terapisinde yol haritası bellidir.
- Değerlendirme: Anı havuzundan seçilen anıyı çalışılabilir hale getirmek için terapist danışanla birlikte ön hazırlık yapar, bu anının kişi için anlamı üzerinde konuşulur, olumsuz duygular, düşünceler, beden duyumları öğrenilir.
- Duyarsızlaştırma: Terapist, danışana anıyı hatırlatır ve tarif ettiği şekilde gözlerini hareket ettirmesini söyler. Danışan bir taraftan göz hareketleri yaparken diğer taraftan olumsuz anıyı hayal eder. Bu sürecin sonunda duyarsızlaşma gerçekleşir, danışanın olumsuz anıya yönelik olumsuz bir duygusu, beden duyumu ve olumsuz düşünceleri kalmaz ya da eskisi kadar rahatsız etmez. Duyarsızlaştırma aşamasında, çalışılan olumsuz anı ile birlikte danışanın kendisine yönelik edindiği olumsuz düşüncelerin değiştiği görülür. Yani olumsuzdan olumluya doğru bir akış söz konusudur. Yapboz örneği üzerinden açıklayacak olursak uyumsuz parçanın şekillendirildiği aşamadır.
- Yerleştirme: Duyarsızlaştırma aşamasından sonra yerleştirme aşamasına geçilir, olumlu düşüncelerle travmatik yaşantı bütünleştirilir ve anı burada kapatılır. Yapbozun uyumsuz parçası artık uyumlu hale getirilmiş ve bütünün bir parçası olmak üzere yerleştirilmiştir.
- Beden Tarama: Danışanın anıyı hatırlayınca verdiği bedensel tepkiler kontrol edilir, eğer hala rahatsız edici bir beden duyumu varsa işlemlenir.
- Kapanış: Terapist danışana geribildirimde bulunur ve seans sonrasında olabilecekler hakkında bilgi verir.
- Yeniden Değerlendirme: Çalışılıp kapatılan anı kontrol edilir ve anı havuzundaki diğer anılar içinden bir anı seçilip devam edilir.
Gerekli görülen anılar çalışıldıktan sonra değişim kendiliğinden gerçekleşir ve seansta tek bir semptom ele alınmış olsa bile danışanlar seanslardan sonra hayatlarının genelinde bir iyilik hali görmeye başlar, psikolojik dayanıklılıkları artar.
Anılar çalışıldıkça semptomlar ortadan kalkmaya başladığından, tüm anıların çalışılmasına gerek kalmayabilir. Zaten birkaç anı çalışıldıktan sonra, diğer anıların rahatsızlık dereceleri kendiliğinden ortadan kalkacaktır. Bu durumda, danışanla geleceğe yönelik çalışma yapılır ve terapi sonlandırılır.
EMDR Hangi Sorunlarda Uygulanır?
EMDR Terapisi ilk yıllarda ağır travmatik yaşantıları olan kişiler (tecavüz mağdurları, savaş esirleri, işkence görmüş kişiler vb.) üzerinde uygulanmış, daha sonra ise farklı protokollerle diğer bozukluklarda da kullanılmaya başlanmıştır. Travma ya da olumsuz yaşam olayları sonrası oluşmuş olan neredeyse her bozukluk için uygulanabilir hale gelmiştir. Tabi hangi olayların travmatik yaşantı olup olmadığını danışanların keşfetmesi zordur, bu sebeple kişinin EMDR için uygun olup olmadığına ilk seansta karar verilir.
EMDR İle Anılarımı Unutabilir Miyim?
Hayır. EMDR terapisi bir anıyı unutturmaz yalnızca o anı ile ilgili yoğun tepkilerin ortadan kalkmasını sağlar. Fakat bazen anılarla ilgili bazı detayların kaybolması, anıda farklılaşma, anıyı düşünememe gibi durumlar görülebilmektedir.
Seans Sırasında Kontrolümü Kaybeder Miyim?
EMDR seanslarında, danışanların kontrolü dışında bir durum gerçekleşmez. Danışan tamamen bilinçlidir ve seans sırasında terapist ile danışan işbirliği halindedir. Elbette bazen her terapi yönteminde olabileceği gibi duyguların, beden duyumlarının yoğunlaştığı anlar olur ancak bu noktada danışan kendini kötü hissettiğini ve durmak istediğini terapistine iletir, terapist tarafından bu kabul edilir ve danışanın devam edebilmesi için onu stabil hale getirir.
Travmaları Çalışırken Kendimi Çok Kötü Hisseder miyim?
Travmalar çalışırken duygu yoğunluğu oluşabilir ve bu çok normaldir. Çalışılacak anının danışanı çok zorlayacağı düşünülüyorsa ve danışan bununla baş edebilecek güce sahip değilse, terapist direkt bu anıyı çalışarak başlamak yerine rahatsızlık derecesi daha düşük olan anılarla çalışmaya başlar. Terapist, danışanın anıyla çalışırken zorlandığını görürse abreaksiyon ve disosiyasyon ayrımı yaparak çeşitli müdahalelerde bulunur. Danışanın çok kötü hissetmesi halinde kaynak yerleştirme, güvenli yer gibi çalışmalar yaparak kişiyi stabile eder. Buna rağmen, danışanın dayanıklılığı düşükse EMDR’nin Flash Teknik gibi travmatik anıyla doğrudan değil, dolaylı olarak çalışan yöntemlerinden biri de seçilebilir.
Özetle EMDR Terapisi, travmatik yaşantıların veya olumsuz yaşam olaylarının kişi üzerinde oluşturduğu olumsuz etkileri ortadan kaldırarak semptomları azaltmayı hedefler. Bunu yaparken kullandığı birçok protokol vardır. Bu yöntemde, travmaların danışana zarar vermeden çalışılmasını sağlayan yollar benimsenir. Danışan tüm süreç hakkında bilgilendirilir ve danışan ile terapistin ortak kararları ile yol alınır.
