Uyku, çocuğun sağlığı ve büyümesi için gerekli, hayati bir ihtiyaçtır.
Çocukların yeterli bir şekilde uykularını alması, işlevlerinin artmasına ve davranış sorunlarının azalmasına yardımcı olur.
Erken yaşta çocuğunuza uyku alışkanlığını kazandırmak ve gelişmesine yardımcı olmak bu yüzden çok önemlidir.
Uyku Öncesi Yapılması Gerekenler
- Bebeğin uyku döngüleri, süresi ve kendi uyumasının önemi ve yönetimini belirlemek,
- Bebeğin giyeceklerinin, yatak ve battaniyesinin yünden yapılmış olması,
- Yatağının korunaklı olması,
- Bebeğin yatağına uyanık halde bırakılması ve kendi kendine uyumayı öğrenmesinin sağlanması,
- Bebeğin sallanma, emme gibi bir aracı kullanmadan uyumayı öğrenmesi,
- Uyuduktan sonra yerinin değiştirilmemesi,
- Bebek yatağa bırakılırken sevdiği bir nesne (ayıcık, bebek, tülbent, battaniye gibi) ile beraber uyumasına izin verilmesi,
- Uyku saatlerinin aile tarafından belirlenmesi ve ödün verilmemesi,
- Uyku saatleri konusunda ailenin kararlı olması ve çocuklara uygun sınırlar çizmesi:
- Uykudan önce sakin ve aile ile beraberce zaman geçirilebilecek etkinlikler, uyku törenleri (masal anlatmak, ninni söylemek gibi) düzenlenmesi,
- Yatağa aç olarak yatırılmaması, hafif ve onu tok tutacak yiyecek veya içecek verilmesi (miktar önemli),
- Gece uyarıcı özelliği olan besinlerden uzak tutulması (çikolata vs.),
- Odasının çok karanlık olmaması, ortamın nem ve ısının (18 derece) yeterli olması ve odanın havalandırılması,
- Direkt güneş ışığı altında, ateş ya da ısıtıcı yanında uyutulmaması gerekmektedir.
Neden Odaları Ayırmalıyız?
- Ebeveynlerden biri horluyor ya da uykusunda konuşuyor olabilir. Bebeklerdeki uyku döngüleri yetişkinlerden daha sık aralıklarda olduğundan bu uyku geçişleri kısmında anne ya da babasının sesine uyanabilir ve tekrar uykuya dalmakta zorlanabilirler.
- Bebeklerin uykuları seslidir; mırıldanmalar, hafif ağlamalar, emme sesi çıkarmalar, sağa sola dönmeler görülebilir. Bebeğinizin yaşadığı uyku geçişidir ve her uyku geçişinde müdahale etmeniz onun kendi başına uyku geçişi yapmasını engeller.
Ne Zaman Kendi Odasına Geçmeli?
- Odaları ayırma zamanı normal şartlarda emzirme dönemi sonlandıktan sonra uygun görülmektedir.
- Bu ayrılma sürecinin en geç 2-3 yaş civarında tamamlanmış olması önerilir.
- Önemli olan, durumsal analizlerin doğru yapılması; ihtiyaçların gözetilmesi ve ayrılma süreci ertelendikçe güçlüklerin artacağının akıldan çıkarılmaması gerektiğidir.
Uyku Terörü (Parasomnia)
“Gece terörü” olarak da bilinmektedir. Genellikle uykunun 2. ve 3. saatinde meydana gelmektedir. Çocuk dehşet içinde ağlayarak kalksa da tam olarak uyanmadığından sabah olayı hatırlayamamaktadır. Gece terörü 30 saniye ile 3 dakika arasında sürebilmektedir.
Erkek çocuklarda daha sık görülen uykuda korku (uyku terörü) genellikle 7 yaşından önce başlar.
Çocuk çığlık atarak yatağında oturur, gözleri fal taşı gibi açılmıştır. Uyanık gibi görünse de uyanık değildir. Anne babayı tanımaz, iletişim kurmaz. Ebeveynler paniğe kapılabilirler. Bu sırada çocuğu uyandırmaya veya konuşturmaya çalışmak doğru değildir. Uyandığında bir şey hatırlamaz. Kaygılı ve korkulu çocuklarda bu durumun görülme sıklığı artabilir.
Neler Yapılmalıdır?
- Ebeveyn öncelikle sakin bir tutum sergilemelidir.
- Çocuğun bu durumu psikolojik bir durumdan ötürü yaşadığı unutulmamalıdır. Endişe yaratacak bir tavırda bulunulmamalıdır.
- Çocuk yatak odası güvenliği sağlanmalıdır.
- Kendini güvende hissettiği bir obje yatağına konulabilir.
- Çocuk yatak odasında gece lambası kullanılabilir.
Uyku Eğitimi Hakkında Ön Bilgi
- Uyku eğitimi için doğru zaman geldiğinde öncelikli olarak aşamalı bir geçiş süreci oluşturmak çok önemlidir.
- Bu süreçte ilk olarak çocuğa anlayacağı dilde yapılacak olan değişikliği açıklamak, ihtiyaç duyarsa ilk günler yanında uzanmak,
- Ardından odada ama yanına yatmadan uykuya dalana kadar beklemek, kısa aralıklarla odadan çıkıp geri gelmek,
- Uyanıp yanınıza geldiğinde tekrar odasına beraber gidip, uykuya geçmesine yardımcı olmak,
Uyku Eğitimine Başlamadan:
- Uyku eğitimine başlamadan önce mutlaka bebeğinizi tanıyarak ilerlemelisiniz. Her çocuğun eğitime vereceği tepkiler farklıdır ama her çocuk için de doğru adımlar vardır.
- Uyku eğitimine başlamadan önce en az 3 gün bebeğinizin gündüz ve gece uykularını bir yere not etmekle başlayın. Böylece bebeğinizin biyolojik uyku saatini anlayabilecek ve onu doğru saatlerde yatağa götürmüş olacaksınız.
Rutin = Düzen ve Uyku
Uyku Eğitimi;
Uyku eğitimi bebeği kendi yatağında kendi kendine uyumayı öğretmek demektir. Kendi kendine uyumayı bilen bebek 5. ayını doldurduysa her gece rahatlıkla 10-11 saat uyuyabilir.
Uyku eğitimi için gerekli koşullar sağlandıktan sonra,
- Anne ve çocuk uyku öncesini odada beraber geçirirler.
- Uyku hazırlığı sonrasında yatağında uyumaya başlanılır. Anne dik pozisyonda çocuğa dokunarak yatakta bulunur. Uykuya daldığına emin olduktan sonra odadan çıkılır.
- Uyku arasında uyanan çocuğun yanına gidilip, aynı aşama tekrarlanır. (Çocuğun kendi yatağında)
- Süreklilik ve istikrar çocukta düzeni oluşturur. Her yenilgi daha zor başlangıca sebep olabilmektedir.
*Uyku eğitimi ortalama 2-3 hafta veya daha az sürer. Gündüz uykularının düzene girmesi biraz daha zordur.
Güvenli Bağlanma ve Uyku Eğitimi
Güvenli bağlanma sadece uykuda kurulan bir ilişki değildir. Doğumdan sonraki ilk iki yıl içinde kurulur ve derin bir ilişkidir. Güvenli bağlanma bebeğinize yaşam için uygun bir temel sunar. Bebeğinizde; öğrenmeye isteklilik, sağlıklı iç görü, güven, sağduyu ve öz güvenin temelini oluşturur.
Eğer bebeğinizi bağımlılıklarla; sallayarak, emzirerek, pışpışlayarak vb. uyutuyorsanız; bebeğinizle aranızda zaten güvenli bir uyku ilişkisi yok demektir.
Bağımlılık ve bağlılık farklı iki kavramlardır. Çocuklarımızı çoğu zaman nasıl uyutacağımızı bilemediğimizden, onları kendimize bağımlı hale getirebiliyoruz. Önemli olan yanında olup ona güven aşılayarak uyku eğitimini vermektir.
Yanlış Uyutma Yöntemleri
- Sallayarak uyutma
- Emzirerek uyutma
- Beraber uyuma
- Kucakta uyuma
- Pışpışlayarak uyutma
- El tutarak uyutma *
*: bazı durumlarda geçiş aşamasında gerekli olabilir.
Bu maddelerdeki yöntemler sürekli hale gelip, yalnızca bunlardan biriyle uyuyabiliyorsa alışkanlık haline gelmiş demektir.
