Bağlanma teorisinin kuramcısı John Bowlby’dir. Bowlby, bebeğin birincil bakım verenine karşı arzu ettiği yakınlığı kurması ve devam ettirmesi için gösterdiği her tür davranışı bağlanma davranışı olarak tanımlar.
Bebek, ihtiyaçlarını karşılayan birincil bakım veren kişiye karşı duygusal bir bağ kurar. Bebeklik, çocuğun; fiziksel, bilişsel ve duygusal açıdan hızlı gelişim gösterdiği dönemdir. Yeni doğan bebek, yaşamını devam ettirebilmek için gereksinimlerini karşılayacak bir yetişkinin varlığına ihtiyaç duymaktadır. Çocuğun gelişiminin sağlıklı olarak devam edebilmesi için yalnızca fiziksel ihtiyaçlarının değil; aynı zamanda duygusal ihtiyaçlarının da karşılanması gerekmektedir.
Bakım veren kişi, bebeğe dokunarak onunla göz teması kurarak ve ihtiyaçlarını karşılayarak güvenli üs konumunu alır. Bu durumda da bebek etrafını anlamlandırır. Sığınabileceği bir güvenli evi olduğunu bilir. Bir bebeğin annesinin sesini duyunca ağlamayı kesmesi bağlanmaya verilebilecek en güzel örnektir.
Çocuklarda Bağlanma Türleri Nelerdir?
Bağlanma türlerini 4 başlıkta inceleyebiliriz.
1- Güvenli Bağlanma Nedir?
Güvenli bağlanma, çocuğun güvende ve iyi bakıldığını hissetmesi, ihtiyaçlarına karşı özenli ve duyarlı davranılması sonucu oluşur.
Güvenli bağlanan bebek, anne ile beraber olduğunda kaygı yaşamadan çevresini keşfetmeye başlar. Yanında anne olmadığında daha az stres belirtisi gösterip, tekrar geldiğinde kolayca yatışır. Bağlandıkları kişiye karşı güvenir ve kendini güvende hisseder.
Güvenli bağlanma stilini deneyimleyen çocuklar yetişkinlik döneminde güven temelli romantik ilişkiler yaşayabilirler. Olumlu benlik algısına sahip, başkalarının onayına daha az gereksinim duyan, uzun süreli ilişkileri sürdürebilen ve özerk kalmayı başarabilen bireyler olurlar.
Güvenli bağlanma stiline sahip olan çocuk nasıl davranır?
- Çocuk bakım veren kişiyi güven temelli olarak kabul eder.
- Bakım veren kişiden ayrıldığında teselli edilebilir.
- Bakım veren kişiye yapışma durumu daha az olur.
- Yalnız kaldıktan sonra bakım veren kişi ile karşılaştığında olumlu karşılar, reddetmez.
- Bir yabancıya karşı bakım vereni tercih eder.
2- Güvensiz Kaçınmacı Bağlanma Nedir?
Ebeveyn bazen çocuğunun gereksinimlerini kabul etmekte ve cevap vermekte zorlanıyor olabilirler. Ebeveyn, çocuklarına karşı uzak, soğuk ve tepkisizdir. Çocuğunu rahatlatmıyorsa, beklentilerine ve isteklerine cevap vermiyor ise güvensiz kaçınmacı bağlanmaya yol açar.
Yetişkinliklerinde yakın ilişkiler ve çok fazla samimiyet onlara boğucu gelir ve bağımsızlığına tehdit olarak algılarlar. Kendisine ayıracak daha çok zamana ihtiyaç duyar ve bağlanmaya karşı koyabilirler. Yakın ilişkiler kurmada sorun yaşayabilir.
Güvensiz kaçınmacı bağlanma stiline sahip olan çocuk nasıl davranır?
- Çocuk bakım veren kişi ile temastan kaçınır.
- Bakım veren kişi yanından ayrılıp tekrar geldiğinde ondan uzak durur.
- Temas kurmaya karşı direnç gösterir. Ama aynı zamanda temas arayışı içindedir.
- Bakım veren kişiye de yabancıya da aynı şekilde davranır.
3- Güvensiz Dirençsiz Bağlanma Nedir?
Bu bağlanma stiline sahip olan çocukta hem bakım verenine karşı ilgi hem de direnç gözlemlenebilir. Çocukla, bakım veren kişi tarafından tutarsız bir şekilde ilgilenilmiştir. Bazen ihtiyaçları karşılanırken bazen de yeterli zamanda ihtiyaçları karşılanamamıştır. Bu durumda da çocuk tedirgin olur. Bakım veren kişi yanında olunca tam olarak rahat olamayabilir.
Yetişkinliklerinde de ilişkilerinde tedirgin, güvensiz, soğuk ve duyarsız olabilirler. Diğer kişilere yakınlaşmada isteksizlik duyabilirler.
Güvensiz dirençsiz bağlanma stiline sahip olan çocuk nasıl davranır?
- Bakım veren kişiden ayrılık yaşadığında huysuzlanır.
- Bakım veren kişi geri döndüğünde sakinleşmez.
- Hem temas arar hem de temastan kaçınır.
- Bakım veren kişi yanından ayrıldığı ve tekrar geri döndüğünde kızgınlık davranışları gösterebilir.
- Yabancı kişinin temas ve rahatlama girişimine karşı direnç gösterir.
4- Güvensiz Dağınık Bağlanma Nedir?
Bakım verenin yanındayken bebek şaşkın ve korkuludur. Bu durum bakım veren ile bebek arasında tatmin edilmeyen bir ilişki olduğunun göstergesidir. Bu bağlanmaya sahip olan çocuklar bakım veren kişi tarafından hem korkutulmuş hem de sakinleştirilmiş çocuklardır.
Güvensiz dağınık bağlanma stiline sahip olan çocuk nasıl davranır?
- Endişeli davranışlar sergilerler.
- Yakın arayışının ardından sakınma davranışı gösterirler.
- Bakım veren kişiye doğru ilerlerken başka yönlere bakabilir.
Bağlanma Neden Önemlidir?
- Bakım veren kişi ile bebeğin kurduğu ilişki ve bebeğe dokunduğu bu dönem çocuğun beyin gelişiminin gerçekleştiği dönemdir.
- Bakım veren ile bebek arasında kurulan bağın şekli bebeklik ve yetişkinlik döneminde önem taşımaktadır. Bu dönemde kurulan anne (bakım veren) ve bebek arasındaki ilişkinin niteliği, bebeğin yetişkinlik ve ergenlikteki romantik ilişkileri için bir örnek oluşturur.
- Bebek kendini rahat ve güvende hissettiğinde algılama ve öğrenme becerilerini tam anlamıyla geliştirebilecek ve kullanabilecektir.
- Bakım veren kişi (anne ya da bir başkası), bebeğin ifade ettiği duyguları söze döker ve bebek duygularını tanır. Bu şekilde duygularının ifade edilişini öğrenir, zihninde duygu ve davranışı eşleştirir.
Güvenli Bağlanmayı Destekleyecek Öneriler
- Doğduğu andan itibaren bebek ile iletişim kurarken gözlerinin içine bakmak, bebek ile bakım veren (ebeveyn) arasındaki bağı kuvvetlendirir.
- İlk zamanlarda bebek bakım veren kişiden uzun dönem ayrı kalmamalıdır.
- Çocuğa bakım veren kişiler sık sık değiştirilmemelidir.
- Çocuğunuzu ayrılıklara hazırlamalısınız. İşe gideceğiniz zaman kaçarak evden çıkmak güvensizlik duygusunu pekiştirir. Bu durumu çocuğa anlatmalısınız, vedalaşarak evden çıkmalısınız.
- Bebek ile fiziksel temas kurma güvenli bağlanma açısından önemlidir.
- Bebeğin duygularına uygun şekilde karşılık vermeli ve ulaşılabilir olmalısınız. Bebeğin korktuğunda ve üzüldüğünde olduğu gibi olumlu duygular yaşadığında da anne-babasının (bakım verenin) dikkatini alabileceğini bilmesi gerekir.
- Mama yedirme, oyun oynama, bez değiştirme gibi etkiler de son derece önemlidir.
Güvenli Bağlanmayı Sağlayabilecek Oyunlar
- Ce-ee oyunu
- Temas oyunları (el ayak parmakları ile oynama, gıdıklar gibi yapma)
- Fış fış kayıkçı oyunu örnek verilebilir.
