Anhedoni’nin kelime kökeni 19. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Kelime genellikle depresyonla ilgili kaynaklarda geçmektedir. Fransız psikolog Théodule Ribot, hazzın ortadan kalkması anlamına gelen “l’anhédonie” kelimesini 1896’da türetmiştir.
Anhedoni, daha önce zevk alınan aktiviteler ve uyaranlardan artık zevk alamama durumudur. Bireyin hedonik (hazcı) fonksiyonlarında azalma veya gerilemeyi ifade eden bir kavramdır. Anhedoni, keyif alınan aktivitelere karşı ilginin kaybedilmesi ve bu aktiviteler yapıldığında eskiden oluşan olumlu duygunun oluşmaması durumudur. Bir bakıma keyif veren aktivitelerin bizde yarattığı hassasiyetin kaybı veya keyif alınabilecek durumun değerlendirme yetisinde kayıp anlamına gelmektedir.
Bilindiği gibi depresyonun çekirdek belirtilerinden biri daha önce yapılan aktvitelerden zevk alınamamasıdır. Normalde kişi bu aktiviteleri yaparken beyinde zevk merkezi uyarılır. Ancak bu eylemleri gerçekleştirirken bir beklenti yoksa veya aktiviteyi değerlendirmesi bozulmuş ise yani kişi anhedoni yaşıyorsa bu aktivitelere karşı ilgisini kaybedebilir. Şiddetli anhedoni gösteren kişilerin de bazı alanlarda zevk aldığı bulgulanmıştır.
Anhedoni majör depresif bozukluk ve şizofreni ile alzheimer hastalığı veya parkinson hastalığı dahil birçok psikiyatrik ve nörolojik bozukluğun ortak bir semptomudur. Anhedoni; fiziksel (yeme, dokunma, cinsellik) ve sosyal (başkalarının etrafında olma, konuşma, sosyal bağlantı kurma) olarak iki gruba ayrılmaktadır.
Anhedoni; tipik olarak haz verici olduğu tespit edilen etkinliklerden zevk alamama, aşırı veya kontrolsüz veya duygusal yeme ile de ilişkilidir. İştah bozuklukları depresyonun önemli bir özelliğidir, sadece kilo kaybı değil kilo kazanımı ve yeme davranışlarındaki değişiklikler depresyon hastalarının temel özelliklerindendir. Anhedoni ile problemli yeme alışkanlıkları arasındaki ilişkiye bakıldığında, anhedoniye sahip bireylerin haz seviyelerini artırmak için besinleri kullanmaları olasıdır. Nörobiyolojik olarak bakıldığı zaman; anhedoni beynin ödül mekanizmasının bozulması sonucu ortaya çıkar. Buna sebep olan, beyinde aktivite ve alınan haz arasındaki bağlantıdan sorumlu olan dopamin salınımının bozulmasıdır.
Anhedoni Belirtileri Nelerdir?
- Aktivitelerden zevk almama
- Devamlı mutsuz hissetme
- İştah ve uykuda düzensizlikler
- Gerginlik
- Cinsel isteksizlik
Anhedoni Semptomu Görülen Bozukluklar Nelerdir?
- Majör depresif bozukluk
- Madde-bağımlılığı bozuklukları
- Parkinson
- Bipolar bozukluk
- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu
- Psikotik Bozukluklar
- Alzheimer
Anhedoninin Risk Faktörleri Nelerdir?
Kişinin aşağıdaki sayılan özellikleri taşıması veya olayları yaşaması anhedoni riskini artırmaktadır.
- Aile üyelerinde majör depresyon veya şizofreni öyküsü olması
- Travmatik olaylar
- Yeme bozuklukları
- İhmale uğramak
- Şiddetli bir hastalık geçirmek
Anhedoni Nasıl Tedavi Edilir?
Anhedoni tedavisinde öncelikle uyku ve yeme alışkanlıkları düzene koyulurken bunun yanında vücutta salınımı bozulan dopaminin düzenlenmesi için hastanın durumuna göre ilaç ve terapi yöntemleri kullanılmaktadır. Anhedoni tedavisi için başta bilişsel davranışçı ve analitik olmak üzere pek çok terapi modeli ile çalışılabilir. Anhedoni yaşam kalitesini oldukça etkileyen bir durumdur.
Bu yazı bilgilendirme amacıyla yazılmıştır, eğer kişi kendinde yukarıdaki belirtilere benzer belirtiler gözlemliyor ise bir uzmanla görüşmesi ve destek alması gerekmektedir.
Kaynakça
Ali Saffet Gönül, Depresyon Tedavisinde Yeni Bakış Açıları, Journal of Mood Disorders 2012, S1-S5
Ece Işık, Yetişkin Bireylerin Hedonik Açlık ve Anhedoni Durumlarının Kronotip ile İlişkisi, Yüksek Lisans Tezi, 2021
İlknur Beyaztaş, Resim Sanatında Depresyon Belirtileri ‘’Anhedoni, Sessizlik, Acı, Keder, Çöküntü’’ Temalı Resimler, Yüksek Lisans Tezi, 2018
