Mizofoni terimi ilk olarak 2001 yılında Jastreboff ve arkadaşları tarafından geliştirilmiştir. Latince bir kelime olan mizofoni; nefret anlamına gelen “miso” ve ses anlamına gelen “phonia” kelimelerinden oluşmaktadır. Mizofoni kavramı bazı kaynaklarda Selective Sound Sensitivity Syndrome yani 4S olarak geçmektedir.
Tanımlamak gerekirse mizofoni, belirli seslerden rahatsızlık duyma ve bunun karşısında; nefret etme, iğrenme, öfke veya korku gibi negatif duyguların açığa çıkma halidir. Bahsi geçen belirli sesler; yemek yeme, nefes alma, tırnak kesme, diş fırçalama, koklama, konuşma, hapşırma, esneme, yürüme, sakız çiğneme, gülme, horlama, ıslık, televizyon veya öksürük gibi sıradan seslerdir.
Mizofoni (Misophonia) Olduğumuzu Nasıl Anlarız?
Mizofoni, çoğunlukla çocukluk ve ergenlik çağlarında görülür ve yaşamın geneline yayılan bir tablo çizebilir. Mizofoni hastalığı günlük hayattaki sıradan seslere karşı aşırı ve irrasyonel tepkilerle karakterize edilmektedir (Dozier, 2015). Buna karşın, mizofoni hastalığı ile sesin şiddeti arasında bir ilişki bulunmamaktadır. Diğer bir deyişle, mizofoniye sahip olan kişiler yüksek sesle dinlenen müzikten rahatsız olmayabilir.
Mizofoni hastaları hafif veya sıradan seslere karşı rahatsızlık duyduklarından dolayı hastaların günlük aktiviteleri, sosyal hayatı ve ilişkileri ciddi anlamda etkilenebilir. Yine bu durum hastaların yoğun kaygı duymasına sebep olarak kendilerini izole etmelerine yol açabilir. Mizofoni rahatsızlığı ile mücadele eden kişiler bu sesi çıkaranlara karşı öfke gibi dışavurum tepkiler verdikleri için karşıdaki kişiler ile tartışabilir ya da kaçınma davranışı göstererek ses nedeniyle birçok ortama girmekten vazgeçerler.
Mizofoni Hastalığı Neden Olur?
Bu hastalığa neyin sebep olduğu ile ilgili net bulgular bulunmamaktadır. Ayrıca mizofonik kişilerle yapılan çalışmalarda yaş, cinsiyet, etnik köken, eğitim ve gelir düzeyi gibi değişkenlerin hastalık için bir risk oluşturduğuna dair bulgu saptanmamıştır.
Mizofoni Hastalığının Belirtileri
Bu hastalığa sahip olan kişilerde görülen fizyolojik belirtilere bakıldığında:
- Taşikardi,
- Taşipne,
- Dispne,
- Ağız kuruluğu,
- Terleme,
- Göğüste, kollarda ve başta baskı hissi,
- Kaslarda gerilme gözlemlenmektedir (Jastreboff ve Hazell, 2004).
Mizofoni için DSM-5’te belirlenmiş tanı ölçütleri yer almamaktadır; fakat mizofoni için ayrı tanı ölçütlerine ihtiyaç duyulduğu görülmektedir. Bununla birlikte DSM-5’teki obsesif kompulsif bozukluk (OKB) kısmında sınıflandırılabileceği öne sürülmüştür (Schröder ve ark., 2013). Mizofoninin davranışsal olarak kavramsallaştırılması da OKB’ye benzerdir; çünkü spesifik bir tetikleyici, rahatsızlığı hafifletmek için yapılan davranışlar (kaçınma) olumsuz bir duygusal tepkiyi gidermek için yapılmaktadır.
Buna ek olarak Schröder ve arkadaşları (2013) mizofoni hastası olan kişiler için belirledikleri klinik profili şu şekilde belirtmiştir:
- Özel (spesifik) seslere takıntılı olmaları
- Bu sesler karşısında (ileri düzeyse) kızgınlık ve öfke sergilemeleri
- Bu davranış ve duyguları gizlemeye çalışmaları.
Ayrıca mizofoni yaşayan kişilerin belirli aşamalardan geçtiğinden bahsetmiştir. Bunlar:
- Bir insan tarafından üretilen belirli bir sesin varlığı ya da sesin beklentisi (yeme ve nefes sesleri) impulsif bir itici fiziksel tepkiye neden olur. Bu tepki iğrenme ile başlar ve anında öfkeye dönüşür.
- Bu öfke şiddetli bir öz kontrol kaybı hissine yol açar. Nadir ancak şiddetli öfke patlamaları olur.
- Kişi iğrenme ve öfkesinin aşırılık ve mantıksızlığını, durum ya da kışkırtan stresöre göre orantısız olduğunu fark eder.
- Kişi mizofonik durumdan kaçınma eğilimindedir ya da ondan kaçınamazsa rahatsızlık veren sese yoğun rahatsızlık, öfke ya da iğrenme hisleri ile tahammül eder.
- Kişinin öfke, iğrenme ya da kaçınması yoğun sıkıntı oluşturur (yani kişinin öfke ya da iğrenme duyması onu rahatsız eder) veya kişinin gündelik yaşamında önemli bir engel meydana getirir.
- Kişinin öfkesi, iğrenmesi ya da kaçınması obsessif kompulsif bozukluk (bulaşıcı hastalık konusunda obsesyon sahibi birinden iğrenme) ya da travma sonrası stres bozukluğu (ölüm tehdidi, ağır kayıp ya da kendisinin veya başkalarının fiziksel bütünlüğüne tehdide bağlı bir travma ile ilişkili uyaranlarda kaçınma) gibi başka bir bozukluk ile daha iyi açıklanamaz.
Mizofoni Hastalığının Tedavisi
Mizofonisi olan kişilerin başa çıkma mekanizmaları incelendiğinde genelde sesin çıkabileceği ortamlara girmeme ya da ortamı terk etme gibi kaçınma davranışları ya da tetikleyici sesi çıkaran kişiyle tartışma gibi sosyal işlevselliği bozan davranışların öne çıktığı görülmüştür (Cavanna ve Seri, 2015). Bu başa çıkma davranışlarına karşı ilk önerilen yöntemler arasında rahatsız eden sesi duymamak için ses çıkarma, kulak tıkacı kullanma, kulaklık ile müzik dinleme, kendi seslerine yoğunlaşma, dikkatini dağıtmaya çalışma ve başka içsel diyaloglar vardır (Edelstein ve ark., 2013).
Mizofoni için uygulanan tedaviler, çınlama yeniden eğitim terapisi ve bilişsel davranışçı terapilerdir. Gelecekte denenebilecek terapi yöntemleri arasında kabul ve kararlılık terapisi, diyalektik davranışçı terapi gibi farkındalık ve kabul temelli yaklaşımların olabileceği öngörülmektedir.
Birçok hastalığın kliniğine eşlik edebilen ve birçok hastalık ile karıştırılabilen mizofoninin tedavi sürecinde nöroloji, odyoloji, iş-uğraş terapisi, nöropsikoloji, psikiyatri ve klinik psikoloji alanlarını kapsayan multi disipliner bir yaklaşımın ön planda tutulması tedavinin başarı olasılığını artırmaktadır.
Kaynakça
Cavanna, A. E. ve Seri, S. (2015). Misophonia: current perspectives, Neuropsychiatric Disease and Treatment, 11: 2117-2123.
Dozier, T. H. (2015). Etiology, Composition, Development and Maintenance of Misophonia: A Conditioned Aversive Reflex Disorder, Psychological Thought, 8(1), 114–129
Edelstein, M., Brang, D., Rouw, R. ve Ramachandran, V. S. (2013). Misophonia: Physiological Investigations and Case Descriptions, Frontiersin Human Neuroscience, 7(296): 1-11.
Jastreboff, P., ve Hazell, J. (2004). Tinnitus Retraining Therapy: Implementing the Neurophysiological Model. Cambridge: Cambridge University Press.
Jastreboff, M. M. ve Jastreboff, P. J. (2001). Components of decreased sound tolerance: Hyperacusis, misophonia, phonophobia. ITHS Newsl., 2(June):1–5.
Schröder A., Vulink, N., ve Denys, D. (2013). Misophonia: Diagnostic criteria for a new psychiatric disorder. PLoS ONE 8(1): 1-5
