Uykusuzluk hali bireyin enerjisini düşürmekle birlikte; ruh durumunu, sağlığını, verimliliğini ve yaşam kalitesini de olumsuz yönde etkiler. Yeterli uyku süresi bireyden bireye farklılık gösterse de genellikle yetişkinlerin ortalama 7-8 saat kadar uyuması gerekmektedir. Fakat birçok birey günlerce ya da haftalarca devam eden akut uykusuzluk dönemi yaşarlar. Bu dönem genellikle stresin veya travmatik bir durumun etki etmesiyle ortaya çıkmakla birlikte kısa süreli ve geçicidir. Fakat bazı bireyler, bir aydan daha fazla süre uykusuzluk dönemi yaşayabilirler.
İnsomnia, bireyin uykuya geçmesine engel olan ya da uyuyamamasına etki eden bir uyku bozukluğudur. İnsomnia uykuya geçişi zorlaştırdığı gibi uykunun bölünmesine veya erken uyanmaya da neden olmaktadır. İnsomnia hastalığına sahip olan birey, uyandığı zaman kendini yorgun hissedebilir.
İnsan bedeni ve zihninin düzenli bir şekilde kendini yenileyebilmesi için yeterli uyku düzeyine ihtiyacı vardır. Yeterli uykunun alınamaması önemli oranda tıbbi sonuçlar doğurmaktadır. Yeterli düzeyde uyku alamama, bireylerin performansında ciddi derecede kayıp yaşanmasına neden olur. Aynı şekilde yeteri kadar uyunmadığı zaman bireyin metabolizmasına da zarar verir. Doktora başvurmanın en yaygın nedenleri arasında insomnia yaygın uyku bozukluğu olarak görülmektedir. Bu bozuklukların şekilleri olası faktörlere göre değişiklik göstermektedir. Psikolojik etmenlerin yanı sıra fiziksel ve çevresel etmenler de etki etmektedir.
İnsomnia Çeşitleri Nelerdir?
Akut İnsomnia
Hemen hemen her bireyin yaşamında deneyimleyebileceği bir durumdur. Akut insomnia kısa sürelidir, aniden ortaya çıkar ve kendiliğinden geçmektedir. Akut dönemde birey, birkaç gün veya hafta boyunca uykusuzluk yaşayabilir. Bu durum genelde bireyin gün içinde yaşadığı stres seviyesine ve travmalara bağlı olarak ortaya çıkar. Fakat bazı ilaçların kullanımı ve bireyin genel sağlık durumu da bu soruna neden olabilmektedir
Kronik İnsomnia
Uzun süreli bir türüdür. Kronik insomniada bireyler, en az üç ay boyunca haftada minimum üç kez uykusuzluk yaşarlar.
İnsomnia hastalığını daha da sınıflandıracak olursak:
Uyku Başlangıcı İnsomnia
Birey yorgun olduğu halde uykuya dalmakta zorluk çeker. Bu evrede sorunu olmayan bireyler 15-20 dakika içerisinde uykuya geçerler. Fakat uyku başlangıcı insomnia var ise saatlerce uykuya dalmasında zorluk yaşanır.
Uyku Sırasındaki İnsomnia
Kişiler uyurken oldukça zorluk yaşarlar. Çoğu birey geceleri kısa bir süreliğine uyanmakta ve genellikle bunu hatırlamamaktadır. Bu durum normal olarak kabul edilir. Fakat uyku sırasında insomnia hastalığı olan bireyler geceleri uyuduktan sonra uyanıp uyanık kalabilirler veya sabahları çok erken uyanabilirler. Aslında hepsinin ortak bir sonucu birey uykuya doymaz ve uykusuz kalır.
İnsomnia Belirtileri Nelerdir?
Temel olarak uykusuzluğun belirtileri;
- Bireyin sosyal, akademik, günlük işlevselliğini bozan uykusuzluk hali
- Minimum 3 aylık periyot içinde haftada en az 3 gece uykuya dalmada güçlük ve gecede en az 3 kez uyanma ya da sabah çok erken kalkıp uyuyamama durumu
İnsomnia hastalığının belirtileri:
- Uykuya dalmada güçlük
- Çok erken uyanmak
- Uyandıktan sonra yorgun hissetmek
- Sinirli olmak
- Gün içinde yorgun hissetme ve uyuklama hali
- Odaklanmada güçlük
- Olayları anımsamada güçlük
- Kaygı ve duygu durum bozuklukları
- Gün içerisinde hata ve kaza sayısında artış
Bu belirtilere ek olarak;
- Solunum bozuklukları (horlama ve uyku apnesi sendromu)
Gece uyku sırasında horlama gibi belirtiler bireyin nefesini kesse de bir problem hissetmezler. Ancak horlamayla beraber veya tek başına görülen uyku apnesi sendromu, bireyde önemli oranda sağlık sorunlarına neden olabilir.
- Hareket bozuklukları (Huzursuz bacak sendromu)
Kişi yatırken bacaklarında uyuşma, karıncalanma, batma, rahatsızlık gibi durumlar yaşar ve uykuya dalmada güçlük çeker. Genelde kalktıkları zaman ve hareket ettiklerinde bir sorun olmamakla beraber iyi hissederler. Huzursuz bacak sendromu nedeniyle gece boyunca uyku birkaç kez kesintiye uğrar.
- Uyuşukluk durumları (Narkolepsi gibi) ve uyku sırasında parasomnia gibi davranışların görülmesi. Gün içerisinde uyku ihtiyacının artmasıyla ortaya çıkan hipersomnia, genelde gece süresince bilinçli ya da bilinçsiz bir biçimde uykunun bölünmesi sonucu ortaya çıkar. Narkolepsi gibi hastalıklara neden olan rahatsızlıkların tedavi edilmesi insomnia riskini azaltmaktadır. Ayrıca insomnia belirtileri arasında, uyku esnasında ani kas gevşemesi ve halüsinasyonlarda olabilir.
İnsomnia Tedavisi
Genelde zihinde olumsuz düşüncelerin olmasıyla uykusuzluk ortaya çıkmaktadır. Bu tip uykusuzluk bazı bireylerde zaman içerisinde azalarak yok olur, bazı kişilerde ise beyin uyumamayı pekiştirerek uykusuzluğu ortaya çıkartır.
Bu tip uykusuzluğun en yaygın nedeni de strestir. Stresli yaşam olayları uyku sorunlarında yaygın olarak görülse de; bazı kişiler bu olaylar sona erdikten sonra normal uyku düzenlerine dönerler. Strese bağlı olarak ortaya çıkan uykusuzluk problemleri aynı zamanda akut insomnia olarak da adlandırılmaktadır. Bu tip uykusuzluk problemleri bireyin günlük yaşantısını devam ettirmekte güçlük yaratıyorsa doktor tarafından önerilen ilaçlarla tedavi edilebilir. Bu ilaçlar bireyin daha rahat bir uyku uyumasını sağlayarak, gün içerisinde yorgunluk, konsantrasyon, uykusuzluk hali gibi problemlerin yaşanmasını engeller.
Akut insomnia tedavisinde ek olarak; gevşeme egzersizleri, beslenme düzeni ve uyku düzenlemeleri de yapılabilir. Birey bu tedavi tekniklerinde zaman ve çaba harcaması gerekir. Ancak doktorun önerdiği küçük değişiklikler ve aktiviteler de normal uyku düzenine dönülmesini ve başa çıkılmasını sağlar.
Kronik insomnia tedavisinde, ilk olarak uykusuzluğa etki eden esas sağlık sorunlarının tedavi edilmesi gerekir. Altta yatan sağlık sorunları tedavi edildikten sonra kişi yine uykusuzluk problemi yaşıyor ise psikolojik değerlendirme yapılabilir.
Uykusuzluğu Gidermede 7 Öneri
- Uyku saatlerini düzenlemek: Yatma ve uyanma saatlerinizi 7 gün boyunca tutarlı tutun. Yatak odasını sadece uyku için kullanın.
- Aktivite yapmak: Düzenli egzersiz yapmak, aktif olmak sağlıklı bir uyku düzenini getirir.
- İlaçları kontrol etmek: Eğer ilaç kullanıyorsanız uykuya etki edip etmediğini kontrol edin.
- Kısa uykulardan kaçının: Gün içinde kısa uykularınızı sınırlayın, mümkün olduğunca uyumayın.
- Uyarıcı maddelerden kaçının: Kafein, alkol, nikotin bazlı ürünleri kullanmamaya özen gösterin.
- Yemek yememeye dikkat edin: Yatmadan önce ağır yemekler yemekten kaçının.
- Rutin işler oluşturmak: Yatmadan önce sıcak banyo yapmak, kitap okumak veya müzik dinlemek gibi sizi rahatlatacak yatma rutini oluşturun.
